Өнгөрсөн удаа бид дэлхий дахинд бэстселлер болсон Тимоти Феррисийн “Ажлын 4 цагтай 7 хоног” хэмээх номоос хүргэсэн бол энэ удаа мөн л шинээр орчуулагдан гараад байгаа "Тулгар биетэй байх үед юу тулгарах вэ?" номоос хүргэж байна.

"Тулгар биетэй байх үед юу тулгарах вэ?" ном бол дэлхий даяар 19 сая хувь борлогдож, The New York Times-ийн бестселлерийн жагсаалтанд 500 гаруй долоо хоногийн турш тасралтгүй багтсан, "Америкийн жирэмсэн эхчүүдийн библи" хочтой, бүр өөрийн гэсэн кинотой, бие давхар эмэгтэйчүүдийн 90% нь заавал авдаг гээд олон гайхалтай үзүүлэлттэй ном юм.

Өнөө үед харин хүүхдийн эрүүл мэндийн талаар эхний 3 сарын дотор ч жирэмсний тандалт шинжилгээ /screening/, нарийн оношилгооны /diagnostic/ тусламжтайгаар тодорхой мэдээлэл авах боломжтой болжээ.

1-р хэсэг: Жирэмсний үзлэг, оношилгооны талаар чиний мэдэхийг хүсдэг бүхэн

Хүү болов уу, охин болов уу? Хар нүдтэй байх болов уу, бор нүдтэй байх болов уу? Ээжийнхээ уруулыг, аавынхаа хацрын хонхорхойг дуурайх болов уу? Аавынхаа алаг нүдийг, ээжийнхээ өндөр хамар хоёрыг цугт нь авах болов уу?

Хүүхдээ тэсэн ядан хүлээсэн эцэг эхчүүд янз бүрийн таамаглал дэвшүүлж, хоорондоо ярилцаж, тэрүүхэндээ мөрийцөж, өөрийнхөө болон хайртынхаа ямар чанаруудыг дуурайгаасай гэж бодож байгаа талаараа хуваалцдаг нь жирэмсэн үеийн бас нэгэн аз жаргал.

Харин үүний адилаар, эцэг эх бүрийн дотроо тааж яддаг, найддаг, гэхдээ бие биетэйгээ хуваалцахаас, энэ талаар ярихаас ч цээрлэдэг эсвэл эмээдэг өөр нэг асуулт бий.

“Хүүхэд маань эрүүл төрөх байгаа?” Саяхныг хүртэл энэ асуултын хариуг зөвхөн төрснийх нь дараа л мэдэх боломжтой байлаа. Өнөө үед харин хүүхдийн эрүүл мэндийн талаар эхний 3 сарын дотор ч жирэмсний тандалт шинжилгээ /screening/, нарийн оношилгооны /diagnostic/ тусламжтайгаар тодорхой мэдээлэл авах боломжтой болжээ.

Чиний цусанд хүүхдийн чинь ДНК агуулагддаг гэдгийг мэдэх үү?

Тандалт/Скрининг шинжилгээнүүд

Ихэнх жирэмсэн ээжүүд (ургийн гажгийн болон бусад эрсдэл багатай ээжүүд ч гэсэн) 40 долоо хоногийнхоо туршид хэд хэдэн төрлийн тандалт шинжилгээ буюу скрининг шинжилгээнд хамрагддаг. Скринингүүд нь ээж болон хүүхдэд аюул, эрсдэл учруулахгүй замаар маш олон хэрэгтэй мэдээллийг өгч чаддаг “буянтай” шинжилгээнүүд юм. Тандалт шинжилгээ нь цуснаас шинжлэх эсвэл ЭХО үзлэгийн аргаар Дауны синдром, мэдрэлийн гуурсын гажиг зэрэг ургийн гажгийн магадлалыг тодорхойлдог.

Гэхдээ тандалт шинжилгээнүүд нь ургийн гажгийг яг таг оношилдоггүй, харин эдгээрийн үүссэн байх магадлалыг л (80–99 хувьтай) оношилдог гэсэн үг. Тандалт шинжилгээгээр эргэлзээтэй зүйл гарсан тохиолдолд эхийг нарийн оношилгоонд /diagnostic/ шилжүүлж, зөвхөн түүгээр л ургийн гажгийг бүрэн тодорхойлох боломжтой.

Аюулгүй жирэмсний скрининг (9 долоо хоногоос хойш).

Чиний цусанд хүүхдийн чинь ДНК агуулагддаг гэдгийг мэдэх үү? Аюулгүй жирэмсний скрининг буюу NIPT (Noninvasive prenatal test) нь энгийн цусны шинжилгээгээр ургийн ДНК-г шинжилж хэд хэдэн төрлийн хромосомын гажгийн магадлалыг шалгадаг. NIPT нь тандалт шинжилгээ учраас зөвхөн ургийн гажиг байх магадлалыг л гаргахаас, байгаа эсэхийг нь яг таг оношилдоггүй (хүсвэл энэ үед хүүхдийнхээ хүйсийг мэдээд авч болно).

Энэхүү шинэ төрлийн шинжилгээ бусад скринингийг бодвол “буруу эерэг” хариу гаргах нь хавьгүй бага хэмээн сүүлийн үеийн мэргэжилтнүүд үзэж байна. Энэ шинжилгээний хариун дээр тулгуурлан цааш эх хүүхдэд үл ялиг эрсдэлтэй аргаар хийгддэг нарийн оношилгоонд /diagnostic/ орох шаардлагатай эсэхийг эмч чинь шийдэх болно.

NIPT нь жирийн л нэг цусны шинжилгээтэй адил авагддаг болохоор чи зөвхөн эмнэлэг дээр очоод эмчдээ гараа сунгаж өгөхөд л болно. Ийм энгийн, хялбар учраас “noninvasive” буюу эх хүүхдэд аюулгүй, эрсдэлгүй хэмээн үздэг юм. Тэгээд тэд чиний өгсөн цусан дах ДНК-г судалж ургийн гажгийн магадлалыг тодорхойлно.

Энэ шинжилгээний хариу гармагц эмч чинь түүнийг эхний гурван сарын ЭХО үзлэг болон доор өгүүлэгдэх шилэн хүзүүний арын шингэний хэмжээтэй хамтатган үзэж, дараагийн нарийн оношилгоонд шилжүүлэх эсэхийг шийддэг билээ. Хэрэв эдгээрийн хариу ургийн гажгийн магадлал байгаа буюу “эерэг” гарах юм бол ургийн усны шинжилгээ (54-р хуудас) эсвэл CVS (53-р хуудас) хоёрын аль нэгийг хийлгэхийг зөвлөх болно.

Шилэн хүзүүний арын шингэнийг 10–13 дахь долоо хоногийн хооронд амжиж хэмжүүлэх ёстой.

NIPT нь олон улсад саяхнаас хийгдэж эхэлсэн харьцангуй шинэ шинжилгээ бөгөөд Америкт зөвхөн хромосомын гажигтай ураг тээх эрсдэлт хүчин зүйлтэй (жишээ нь, 35-аас дээш насны эсвэл өмнө нь ургийн гажигтай хүүхэд төрүүлж байсан г.м) ээжүүдээс л авахыг эмч нарт зөвлөж байна. Жич: NIPT нь манай орны эмнэлгийн туршлагад хараахан нэвтрээгүй байгаа шинжилгээ билээ. Гэхдээ ирээдүйд нэвтрэх нь ойлгомжтой учраас хилийн чанадад байгаа ээжүүддээ мөн зориулан энэхүү мэдээллийг орууллаа.

Шилэн хүзүүний арын шингэн хэмжих скрининг (10–13 долоо хоногтойд).

Шилэн хүзүүний арын шингэн буюу nuchal translucency (NT) хэмжих шинжилгээ нь нарийн мэргэжлийн ЭХО үзлэгээр хийгддэг. Мөн л Дауны синдром гэх мэт хромосомын гажгийн эрсдэлийг харуулдаг ч яг таг оношилдоггүй бөгөөд хариу нь эргэлзээтэй гарвал цааш CVS эсвэл ургийн усны шинжилгээ гэх мэт нарийн оношилгоонд оруулдаг юм. Хромосомын гажигтай ургийн шилэн хүзүүний арын зайнд (21, 18 эсвэл 13 дугаар хромосомын илүүдлээс үүдэлтэйгээр) илүү их шингэн хуримтлагддаг болохыг судлаачид баталсны үндсэн дээр энэ тандалт шинжилгээг хийх болжээ.

Шилэн хүзүүний арын шингэнийг 10–13 дахь долоо хоногийн хооронд амжиж хэмжүүлэх ёстой. Учир нь үүнээс хойш шилэн хүзүүний арын тэрхүү зай нягтаршиж, тунгалаг биш болдог учраас хариу буруу гарах магадлалтай.

NT-г өндөр мэдрэмжтэй, сайн чанарын ЭХО үзлэгийн төхөөрөмжөөр хэмждэг. Сүүлийн үед бүх жирэмсэн эмэгтэйчүүдийг эхний 3 сардаа багтааж NT хэмжих тандалт шинжилгээг заавал хийлгэхийг шаарддаг болсон.

Хэдий энэ шинжилгээг авах орчин үеийн ЭХО төхөөрөмжтэй эмнэлэг олон байдаг ч, хөдөө орон нутагт ховор байж мэдэх юм. Хэрэв чиний NT-ийн хэмжээ өндөр гарвал эмч ургийн хромосомын гажгаас гадна зүрхний гажгийг сэжиглэх учраас 20 долоо хоногтойд ахин үзүүлэхийг зөвлөх болно. Түүнчлэн дутуу төрөх магадлал өндөр байдгийг харгалзаж жирэмсний илүү нарийн хяналтад оруулж магадгүй.

Үргэлжлэл бий...

Эх сурвалж: www.gogo.mn