Эдийн засагч Н.Энхбаяртай ярилцлаа. Тэрбээр Америк, Хятадын хооронд өрнөж буй худалдааны дайн манай нүүрсний экспортод сөргөөр нөлөөлөх эрсдэлтэйг сануулсан юм.

МАНАЙ ГОЛ АСУУДАЛ БОЛ ИНФЛЯЦ БИШ ГАДААД ХУДАЛДААН ДЭЭР ГАРЧ БОЛОХ ӨӨРЧЛӨЛТ

-Татварын багц хууль сайн хууль болж чадсан уу. Ерөнхийлөгчийн хоригийн талаар ямар бодолтой байна вэ?
-Ерөнхийлөгчийн тавьсан хоригт гадаадын зарим компанид давуу тал олгосон байж болзошгүй гэсэн үндэслэл дурдагдсан байна лээ. УИХ хоригийг хүлээж аваад эргэлзээтэй зүйл заалтуудыг дахин харах бололцоо гарлаа гэж найдаж байна. Татварын багц хуулийн өөрчлөлт ЖДҮ-ийн бизнесийг дэмжих, хөдөө орон нутагт үйл ажиллагаа явуулж байгаа, хэт өндөр зардалтай ААН-үүдэд боломж олгох заалт орж байгаа.

-Ойрын хугацаанд мөнгөний бодлогын зөвлөл хуралдаж, шийдвэрээ гаргах байх гэсэн хүлээлт байна. Мөнгөний бодлогын хүүнд өөрчлөлт оруулах болов уу?
-Одоогоор Монгол Улсын макро эдийн засгийн үзүүлэлтүүд нааштай байгаа. Тиймээс мөнгөний бодлогын хүүнд өөрчлөлт оруулах үндэслэл байхгүй болов уу. Төв банкны судлаачдын зүгээс болгоомжилж буй эрсдэлүүд бий. Зургадугаар сард болох дэлхийн томоохон үйл явдлуудын дараа эдгээр асуудлыг хэлэлцэх болов уу.

• УИХ Татварын хуульд тавьсан Ерөнхийлөгчийн хоригийг хүлээж аваад эргэлзээтэй зүйл заалтуудыг дахин харах байх.
• Арилжааны банкууд активын чанарын үнэлгээ хийлгэсэн боловч гарсан үр дүн ОУВС-гийн итгэл үнэмшлийг төрүүлж чадахааргүй байсан.
•  Төв банк эрсдэлээс хамгаалах хамгийн найдвартай хэрэгсэл болгож алтны худалдан авалтыг нэмэгдүүлж байгаа болов уу.

-Дотоод үзүүлэлт талаасаа инфляцын эрсдэл бий гэж эдийн засагчид үздэг. Инфляц одоогоор ямар түвшинд байна вэ?
-Судлаачийн зүгээс харахад инфляцын эрсдэлээс болгоомжлохгүй байна. Одоогийн үнийн өсөлт бол улирлын чанартай. Харин түлш, шатахууны үнийн өсөлт гадаад хүчин зүйлийн нөлөөтэй. Богино хугацааны дэлхийн зах зээл дэх үнийн өрсөлдөөн цаашдаа ч байна. Манай гол асуудал бол инфляц биш гадаад худалдаан дээр гарч болох өөрчлөлт юм.

-Гадаад худалдаанд ямар өөрчлөлт гарна гэж болгоомжилж байна вэ?
-Гаалийн статистикийн эхний таван сарын мэдээллээр экспорт өмнөх оны мөн үеэс 370 сая ам.доллараар, импорт 130 гаруй сая ам.доллараар нэмэгдсэн үзүүлэлт гарсан. Гадаад худалдааны тэнцэл оны эхний таван сарын байдлаар 950 сая ам.долларын ашигтай гарсан.

Одоогийн үнийн өсөлт бол улирлын чанартай. Харин түлш, шатахууны үнийн өсөлт гадаад хүчин зүйлийн нөлөөтэй.

Экспортоор гаргаж байгаа нүүрсний хэмжээ өнгөрсөн оны мөн үеэс нэг сая тонноор илүү гэх мэт нааштай өөрчлөлтүүд бий. Гэхдээ манай экспортын 90 гаруй хувийг эзэлж байгаа түүхий эдийн гол худалдан авагч нэг л зах зээл байгаа.

Урд хөршийн оны эхний таван сарын үзүүлэлт импортын хувьд буурсан байсан. Үүнийг бид бодлогоор бууруулсан байх гэж харж байна. Учир нь хоёр улсын хооронд өрнөж буй худалдааны дайн үүнд нөлөөлсөн. АНУ ирэх долоо хоногт 300 тэрбум ам.долларын татвараа нэмэх асуудлыг эцэслэн зарлах гэж байна. Хэрвээ худалдааны асуудал буруугаар эргэвэл Хятадаас Америк руу гаргах экспортын хэмжээ буурна.

Одооноос импортын гадаад нөлөөг бууруулж, тэнцлийн ашгаа нэмэгдүүлж байгаа нь экспорт буурсан нөхцөлд үүний нөлөөг бууруулах хэлбэрт шилжиж байгаа гэсэн үг. Хятадын импорт буурч байгаа нь бидэнд болгоомжлох дохио өгч байна.

-ОУВС-гийн Захирлуудын зөвлөлийн зургадугаар шатны үнэлгээ нэлээд хойшилж байна. Энэ жил орж ирэх санхүүжилтийн хэмжээ 840 сая ам.доллар гэж тооцож байгаа. Өнгөрсөн жил 400 сая ам.доллар хүрээд зогссон эрсдэл бий. Энэ оны тухайд эрсдэл үүсэх болов уу?
-ОУВС-гийн ажлын хэсэг сүүлд хийсэн хурлаараа үнэлгээ хойшилсон талаар тодорхой тайлбарыг өгсөн. Бидний зүгээс үндсэн макро үзүүлэлтүүдээ биелүүлээд явж байгаа. Гэхдээ арилжааны банкууд активын чанарын үнэлгээ хийлгэсэн боловч гарсан үр дүн ОУВС-гийн итгэл үнэмшлийг төрүүлж чадахааргүй байсан. Зарим арилжааны банкны активын чанарын үзүүлэлтийн дүнг нягталж үзэх шаардлагатай гэсэн. Дараагийн ажлын хэсэг зохих үнэлгээг бодитоор гаргах байх гэж найдаж байна.

-Энэ онд хөтөлбөрийн хүрээнд орж ирэх санхүүжилтийн хэмжээ тасрах эрсдэл байгаа юу?
-Гадна талаасаа бид итгэл найдвар дүүрэн байгаа. Хамгийн гол нь бид хүлээсэн үүргээ биелүүлж чадах уу гэдэг асуудал л бий.

-Нэгдүгээр улирлын байдлаар алт худалдан авалтын хэмжээ сүүлийн зургаан жилийн үзүүлэлтээс хамгийн дээд цэгтээ хүрсэн гэж Дэлхийн алтны зөвлөл мэдээлсэн байгаа. Үүнээс харахад эрсдэл их байна гэж ойлгож болох уу?
-Америк, Хятадын худалдааны дайнаас сар болгон шинэ мэдээлэл гарч байна. Зургаан сарын эхээр Хятадын талаас худалдааны дайны талаар баримталж буй байр сууриа албан ёсоор илэрхийлсэн. Төв банк энэ мэт эрсдэлээс хамгаалах хамгийн найдвартай хэрэгсэл болгож алтны худалдан авалтыг нэмэгдүүлж байгаа болов уу.

МОНГОЛ УЛСЫН МАКРО ЭДИЙН ЗАСГИЙН ҮЗҮҮЛЭЛТҮҮД НААШТАЙ БАЙНА

-Энэ удаагийн Их 20-ийн уулзалтаар ямар нэгэн ахиц гарах болов уу?
-Өнгөрсөн 2018 онд АНУ-ын төлөөлөгчийн газраас Хятадын худалдаа, оюуны өмчийн талаар баримталж буй бодлогын талаар тайлан гаргасан. Энэ тайланд үндэслээд худалдааны татвар тогтоох асуудлууд эхэлсэн. Америк дөрвөн үе шаттай нийт 540 тэрбум ам.долларын татварын тариф тогтоосон. Их 20-ийн орнууд технологийн компаниудад зориулсан татварын нэгдсэн систем байгуулахаар төлөвлөж байгаа.

Хэрэв Хятад, Америкийн худалдааны маргаан 2020 он хүртэл үргэлжилбэл дэлхийн эдийн засагт сөргөөр нөлөөлөх тул нааштай шийдэхийг уриалж буй. Манай улсад ч гадаад худалдаагаар дамжин нөлөөлнө. Зарим нэр төрлийн барааны импорт буураад байна. Цаашдаа маргаан муугаар эргэвэл эрчим хүчний хэрэглээ, импортын худалдан авалтаа ч мөн бууруулах магадлалтай. Нүүрсний экспортын хэмжээ буурвал бидэнд том хохирол учирна. Уул уурхайн хөрөнгө оруулалтад нааштай бодлогоор хандахгүй бол уул уурхайг нөхөх бусад салбарын экспортын орлого хангалттай бус. Бусад салбарт оруулж байгаа хөрөнгө оруулалт эдийн засгийг тогтвортой байлгах хэмжээнд хүрэхгүй.