1990 ОНЫ ҮЕД Ч “ТАСАЛСАН” МАШИН ОРУУЛЖ ИРДЭГ БАЙЖЭЭ-

Автомашины худалдаа эрхлэгчид буюу бидний ярьдгаар зарим ченжүүд гадаад улсдаа осолд орсон, байгалийн гамшигт өртсөн, эвдрэлтэй автомашинуудыг Монголд оруулж ирэн, вьетнам авто засварт өгч зардаг гэх мэдээлэл иргэдийн дунд байдаг. Үүнтэй холбоотойгоор улсын дугааргүй, дуудлага худалдааны тэмдэгтэй, эвдэрхий автомашины зургууд олон нийтийн сүлжээгээр цацагдаж, иргэдийг бухимдуулсаар байгаа билээ.

Авто машин худалдаалдаг зарим ченжүүд Японд осолд орсон машинуудыг нутагтаа сэлбэг нэрээр татваргүй авчирч, вьетнам засвараар засуулж, иргэдэд худалдсаар байдаг нь нууц биш. Гэвч энэ байдал нь иргэдийн аюулгүй байдалд заналхийлж буй тул төрөөс автомашины ченжүүдэд холбогдох хууль тогтоомжийн дагуу арга хэмжээ авч, асуудлыг шийдэх нь зүйн хэрэг билээ.

Иргэн Б хэлэхдээ  “Зарим ченжүүд Японд осолд орж, эмхэрч хэмхэрсэн автомашинуудыг сэлбэг хэмээн татвар төлөлгүй оруулж ирэн, улмаар вьетнам засварчидтай засварын газруудаар засуулж, шинэ мэт болгуулаад, зарж байна. “Harrier р20” гэх мэт дандаа унасан машин байдаг” хэмээн мэдээлсэн юм.

Бид Японоос дуудлага худалдаагаар дамжин манай улсад орж ирсэн эвдрэл гэмтэлтэй олон тооны машин байгаа тухай хил дээрх гаалийн агуулахын бичлэгийг дэлгэж байна. Бичлэгээс үзвэл Японы экспортлогч компаниудаас оруулж ирсэн нь тодорхой харагдаж буй юм. Эдгээр эвдрэл гэмтэлтэй автомашинуудыг худалдан авагч нь татвар төлөгч бус хувь хүмүүс буюу ченжүүд юм.

Тэд Японд мөргөлдсөн, живсэн автомашинуудыг дуудлага худалдаанаас хямд үнээр авдаг бөгөөд Монголд ирээд, вьетнам кузов засварт оруулж, гадна талаасаа өнгө үзэмж сайтай болгож, шаардлагаатай эд ангийг нь сольж, “эвдрэлгүй машин” хэмээн худалдаалдаг байна. Манай улс техникийн бүрэн бус тээврийн хэрэгсэлд улсын дугаар олгодоггүй. Гэвч зарим ченжүүд тээврийн хэрэгслийн бичиг баримтыг засварлаж, гэмтэлгүй гэсэн баримт бичиг болгож өөрчилдөг мэдээлэл бий юм.

Одоогоос хоёр жилийн өмнө Шаргаморьт чиглэлийн зуслангийн замд буюу “Зунжин” дэлгүүрийн баруун талын замд “Subaru” маркийн автомашины жолооч, “Toyoto Allion” маркийн автомашинтай мөргөлдөж, ноцтой осол гарч байв. Ослын улмаас “Subaru” маркийн автомашины жолооч 29 настай Т газар дээрээ амьсгал хурааж, мөргүүлсэн “Toyoto Allion” автомашины жолооч, 31 настай Ө ГССҮТ-д хүргэгдэн очсон ч удалгүй нас барсан. Мөн ослын улмаас хоёр хүн гэмтсэн байдаг. Осолд өртсөн хоёр автомашины жолооч 150 км/цагийн хурдтай явсан бөгөөд цагдаа нарын мэдээлснээр, 60 км-ээс хэтрүүлсэн ослын улмаас автомашин хэдэн хэсэг болон хуваагдсаныг онцолж байв.

Тухайн салсан автомашиныг талийгаач худалдаж аваад нэг сар ч хүрээгүй байсан гэдэг. Тухайн үед иргэд ”Ченжүүд гадны орноос няцарч, эвдэрсэн автомашинууд оруулж ирэн, засварлаж өнгөлөөд, “шинэ машин” хэмээн зардаг” болохыг илчилж байсан юм. Манай улсын авто ослуудын тодорхой хувийг жолооч бүрэн бус тээврийн хэрэгсэлтэй замын хөдөлгөөнд оролцсон гэх шалтгаан эзэлдэг. Японоос эвдрэл гэмтэлтэй орж ирсэн автомашинууд ийм осол гаргасан байхыг үгүйсгэхгүй билээ. Тиймээс төр засаг, салбарын яам, холбогдох байгууллагууд уг асуудлыг анхааралдаа авч, холбогдох хууль эрх зүйн зохицуулалтыг хийж, импортын автомашинуудад өндөр шаардлага тавих ёстой.

Мөн Улаанбаатарын түгжрэлийг бууруулахын тулд нэн түрүүнд автомашины татвар, бүрэн бус тээврийн хэрэгслийг хөдөлгөөнд оруулах, эс оруулахаас эхэлнэ гэж олон хүн тодорхойлж буй юм. Дашрамд дурдахад, АНУ-аас оруулж ирж буй машин ч Японоос орж ирдэг автомашинуудын адил зам “туулдаг” байна.

Албаны эх сурвалжийн мэдээлж буйгаар, гаалиар эвдрэлтэй машиныг зөвхөн сэлбэгийн зориулалтаар оруулж ирдэг байна. Тээврийн хэрэгслийг аукцион, импортлогч улсын техникийн паспорт, гаалийн албан татвар төлсөн бичгийг үндэслэж үзлэгт оруулдаг. Үзлэгт ороод стандартын шаардлага хангасны дараа тухайн тээврийн хэрэгсэлд гэрчилгээ, дугаар авдаг.

Үзлэгт ороод тэнцээгүй бол дугаар, гэрчилгээ олгодоггүй. Эвдрэлтэй автомашин бүртгүүлэхээр орж ирвэл гэмтлийг нь тодорхойлоод засуулаад ир гэх шаардлага тавьдаг байна. 1990-2000 оны үед ч тасалсан автомашин оруулж ирдэг байжээ. Сүүлийн үед импортоор орж ирж буй тээврийн хэрэгсэл харьцангуй он залуу болсны учир нь насжилт өндөртэй тээврийн хэрэгсэлд гааль дээр илүү өндөр татвар ногдуулдаг болсонтой холбоотой ажээ.

Д.ТУЯА