“Дэлхийн тууль ба Жангар” сэдэвт олон улсын симпозиум болж өнгөрлөө. Энэ үеэр СУИС-ийн Театрын урлагийн сургуулийн захирал, доктор, профессор Ж.Долгосүрэнтэй Жангар туулийн судалгааны орчин цагийн хөгжлийн талаар ярилцлаа.

-“Дэлхийн тууль ба Жангар” сэдвээр олон улсын симпозиум боллоо. Жангар туулийн судалгааны онцлог юунд оршиж байна вэ?

-“Дэлхийн тууль ба Жангар” сэдвээр өмнө нь олон улсын хурал хийгдэж байгаагүй. Харин Жангар судлалын судалгаа, хурал олон удаа болж байсан. Энэ удаагийн хурлын ялгаа, онцлогийг хэлвэл нэгд, дэлхийд Жангар туулийн тархан судлагдсан байдал, хоёрт, ганц Жангар төдийгүй дэлхийн үндэстний язгуурын аман соёлтой ард түмнүүд өөрсдийн домог, үлгэр, туульсийг хэрхэн хамгаалж, хадгалж, яаж судалж байгаа талаар яригдаж байна.

Өөрөөр хэлбэл, Жангар тууль олон чиглэлээр хөгжиж байгаагийн нэг илрэл гэж соёл судлаачийн хувьд би энэ хурлаас дүгнэлээ.

-Өмнө нь Жангар туулийг ямар байдлаар судалдаг байв?

-Урьд нь Жангар туулийг хэл шинжлэл, утга зохиол, аман зохиол судлалын хүрээнд судалж байсан. Энэ удаагийн олон улсын хуралд Жангар тууль болон зөвхөн эртний аман зохиолын судлагдахуун гэдэг ойлголт хүрээгээ тэлсэн нь харагдлаа.

Нэг ололттой тал нь өнөөдрийн байдлаар Жангар тууль нь соёлын  контент агуулга болж байна. Зөвхөн шинжлэх ухааны судлагдуухан төдийгүй бас орчин үеийн олон улсын зах зээлд соёлын бүтээлч үйлдвэрлэлийн агуулгийг бүтээж байна. Тодруулж ярьвал, соёлын бүтээлч бараа, үйлчилгээг бий болгодог инновацийн салбар болж хөгжиж байгаа талаар эрдэмтэн, судлаачид энэ хуралд ярьж байна.

-Таны хувьд энэ хуралд ямар илтгэл тавив?

-Би соёл судлаачийн хувьд соёлын бүтээлч үйлдвэрлэлийг Монголын болон олон улсын зах зээлд Жангар туулиар хэрхэн, яаж бүтээл хийж байгаа талаар тоймлосон судалгааны үр дүнгээ докторант, оюутан нартай хамтарч танилцууллаа. Энэ талаар хоёр илтгэлд толилуулсан. Миний удирдсан дөрвөн докторант энэхүү хуралд илтгэл тавьсан.

-Тухайлбал, ямар илтгэлүүд вэ?

-Нэгд, миний удирдсан докторант н.Сэвжид шавьтай хамт Жангар туулиас сэдэвлэн бүтээсэн уран бүтээлийн тойм судалгаа, хоёрт, СУИС-ийн багш, докторант н.Мөнгөнцэцэг шавьтайгаа хамт Жангар туулийн агуулгыг барьж, монголчууд анх удаа бүжгэн жүжиг хийсэн тухай тайлбарласан. Энэ бүжгэн жүжгийн Жангарын дүрүүдийг нэг жилийн өмнө дэглэсэн юм.

Энэ сэдвийн хүрээнд Жангар туулийн эх зохиолыг Жангар бүжгэн жүжгийн цомнолтой харьцуулан судлаад, Монгол бүжгийн дэг жаяг, хөдөлгөөн, намба төрхөөр Жангарын дүрүүдийг хэрхэн бүтээж байгаа талаар судалж, судалгааны үр дүнгээ танилцуулсан.

Тууль хайлах гэдэг хайлахуйн урлаг юм. Энэхүү хайлахуйн урлаг хөөмийлөхүйн урлагтай хүйн холбоо, шүтэлцээтэй байдаг байна. Энэ сэдвээр миний шавь н.Дүүриймаа докторант “Хайлахуй хөөмийлөхүйн харилцан шүтэлцээ” сэдэвт илтгэл тавьсан. Энэ бол цоо шинэ судалгааны чиглэл.

-Энэ сэдвүүд таны шавь нарын соёлын шинэлэг судалгаа юм уу?

-Тийм. Мөн Шинжаан уйгараас ирсэн, Бээжин хотод соёлын бүтээлч үйлдвэрлэлийн судалгаа хийдэг, надаас суралцаж байгаа Далай гэдэг шавь бий. Далай бол Жангар сэдвээр 104 ангит хүүхэлдэйн кино хийж, Монгол, Өвөрмонгол, Бээжин, Халимаг, Тува зэрэг орнуудын монгол хэлт ах дүүстээ зориулж нээлтээ хийсэн.

Одоо 24 ангийг дэлхийн зах зээлд гаргаад байна. Мөн хүүхэлдэйн ном хийсэн. Залгуулаад уран сайхны кино болон Драмын жүжиг хийж байгаа. Энэ бүхнээс харахад зөвхөн аман зохиол, хэл шинжлэлийн хүрээнд судлагдаж байсан Жангар тууль соёл судлал, урлаг судлалын судлагдахуун болж хүрээгээ тэлж байгаагаар шинэлэг бөгөөд онцлог юм.

www.ardchilal.mn Ярилцсан Б.Баярмаа